جنبش یاپیسم

دهه ۱۹۸۰ به واسطه طیفی از آزمندانه ترین، پرستیژ مدارترین، محافظه کارانه ترین و طراح محور ترین سبک­های سده بیستم معنا می یابد: یاپیها. «یاپی» سرنام اصطلاح -Young Upwardly Mobile Professional Person) که در اصل اصطلاحی بود که به منظور طبقه بندی گونه تازه ای از مصرف کننده دهه هشتاد، به دست تبلیغ کنندگان آن اختراع و ابداع شد، به کسی اطلاق میشد که لباس هایی با سرشانه های پهن، «کت و شلوار قدرت» و تمام متعلق به طراحان معروف را به تن می کرد و به نماد مادی گری گستاخانه آن دهه و کسی که فکر و ذکرش تنها متوجه خودش است، بدل شد.

تمام فکر و ذکر یاپی­ ها، به نمایش گذاشتن وجه­ های گیرا و تأثیرگذار از ثروت و جایگاه اجتماعی شان بود. یاپی­ های کلیشه ای سودای آن داشتند که درون فضایی زندگی کنند با طراحی داخلی مینی­مال و رنگ های خاکستری و سفید و سیاه براق که اجناس طراحان معروف و وسایل مدرن آن را پر کرده بود.

آنها سوار ماشین های شیک پرسرعت و مدل بالا می ­شدند تا اطرافیان را تحت تأثیر قرار دهند؛ و بعد از پایان کار روزانه، به جای رفتن به پیاله فروشی، به بار می­رفتند که این امر نمایانگر وابستگی های اقلیمی آنان و رد ارزش­های سنتی قناعت پیشگی بود..

سبک منتخب یاپی­ها، که ارزش­های راسخانه و قاطعانه آنان را منعکس می ساخت، به (نام بامسمای) “لباس قدرت” (Power Dressing) معروف بود. برای مردان این سبک، فرم اغراق یافته کت و شلوارهای رسمی کلاسیک مردانه به شمار می رفت؛ برگردان یقه ها گودتر، سرشانه ها پهن تر و مدل کت­ها دو طرف دکمه خور بود؛ الگویی که دوزندگی کلاسیک دهه ۱۹۳۰ را به ذهن متبادر می ساخت. زنان نیز متأثر از نوشته های جان مالوی در لباس موفقیت (کتاب راهنمای پوشش مناسب و برازنده بانوان در محل کار) و با امید تقلید از همکاران مرد خود در پیمودن جاده های ترقی شغلی و حرفه ای، «کت وشلوار قدرت» را به عنوان پوشش خود برگزیدند.

“کت و شلوار قدرت”، مؤلفه های خود را در زمینه خیاطی و لباس از سبک مدیران مرد الهام گرفته بود. مدل های پهن و راسته ای که فاقد تأکید بر زنانگی بود؛ کت­های دوطرف دکمه خور با یقه های پهن و کلفت؛ دامن­های صاف و تا سر زانو؛ ترکیب بندی رنگ­ها یا طیف محدودی از رنگهای سورمه ای و بژ و یا رنگ های برجسته و تندی نظیر قرمز یا آبی سلطنتی را در بر می گرفت؛ و سرشانه های پهن و اِپُل داری که ایجاد کننده قالب مثلثی شکل بودند، ضروری به شمار می رفتند و در حقیقت به دم دستی ترین الگوی مدهای یاپی دهه هشتاد بدل شدند.

جورجیو آرمانی، پنت سوت (Pant suits)، ۹۱۹۸۵. بنیاد لباس کیوتو، کیوتو، ژاپن

مشابه ظهور یاپی­ ها را می­توان توسعه گونه جدیدی از ابر کمپانی مد دانست: برند طراحان معروف کالوین کلین، رالف لارن و دارودسته شان همچون ماشین های بازاریابی بی نهایت تکامل یافته ای عمل می کردند که کل شیوه های زندگی را به ناف مصرف کنندگان ولخرج دهه ۱۹۸۰ می بستند. نشانه­ای تجاری به نماد تشخص و پرستیژ بدل شدند و پوشیدنشان دم دستی ترین شیوه نشان دادن آن بود که شما فردی موفق بوده اید؛ یکی از آرمان های مهم عصر یاپی­ها. جورجیو آرمانی، طراح مشغول در میلان، طلایه دار این توسعه در عرصه مد بود و کت وشلوارهای او با سرشانه های پتو پهن و دوخت گشاد را مردان و زنانی انتخاب می کردند که مشتاق به نمایش گذاشتن اعتماد به نفس خود بودند. آرمانی، تاجر باهوش و زیرک از قبل محبوبیت و موقعیت سحرآمیز خود به سرعت سود کلانی کسب کرد و دست به عرضه تعداد کثیری از محصولات و تولیداتی زد که نام او را بر خود داشتند.

ظهور یاپی­ ها پیامد شرایط خاص سیاسی اجتماعی بود. انتخاب مارگارت تاچر محافظه کار در بریتانیا و رونالد ریگان، همتای ایدئولوژیک او در ایالات متحد، مصادف بود با دوران پایدار رونق اقتصادی. این جریان به سبب سیاست­های مطلوب مالیات ویژه بخش خصوصی و حذف یارانه های دولتی تقویت شد. به گفته تاچر تک تک افراد ملزم بودند خود مسئولیت تأمین رفاه و آسایش خویش را برعهده گیرند. افراد هر آن چه می خواستند در چنگشان بود، فقط کافی بود سخت کار کنند. مد یاپی تماما نمایانگر این نومحافظه کاری بود.

هرچند، این گرایش به جمع رؤسا و مدیران محدود نمی­شد و لازم نبود کسی شرایط و موقعیت شغلی و یا درآمدی مشابه مدیران وال استریت داشته باشد تا بتواند به سبک آنان لباس به تن کند. کمپانی های های استریت معمولا بر تهیه و تولید مدهای قابل عرضه جوان پسند تمرکز می کردند؛ برخلاف شرکت­هایی که موجودیت یاپی­های دهه هشتاد را از طریق طیف محصولات خود و فعالیتهای تبلیغاتی شان می گستراندند

تیری موگلر، کت و دامن، اوایل دهه ۱۹۸۰.

تیری موگلر، طراح مد فرانسوی، در عرضه مدل شانه بزرگ قدرت که به نشان بارز مد دهه هشتاد بدل شد، پیشگام بود. لباس های زاویه دار، برجسته و قدرتمند او تعریفی فوتوریستی و زاویه دار از زنانگی اغراق یافته به دست داد که رفته رفته به درون جریان غالب راه یافت.

برند ها و شخصیت های کلیدی این جنبش: رونالد ریگان (۲۰۰۴-۱۹۱۱)؛ مارگارت تاچر (۱۹۲۵)؛ جورجیو آرمانی (۱۹۳۴)؛ رالف لارن (۱۹۳۹)؛ کالوین کلین (۱۹۴۲)؛ تیری موگلر (۱۹۴۸) .

.

منبع: کتاب گرایش های طراحی لباس، مولف مایری مکنزی، ترجمه آیدا تدین